Kripto Paralar ve İslami Açıdan Konumları

Son zamanlarda tüm dünyayı etkisi altına almış olan kripto paralar ülkemizde de oldukça tanınır hale gelmiştir. 2021 itibariyle Türkiye’de kripto para kullananların sayısı 2,5 milyon civarındadır. Bitcoin, BTC, Litecoin, Dogecoin, Ethereum vb. gibi yüzlerce kripto para birimi vardır ve sayıları giderek artmaktadır. Bu kripto paralar son günlerde oldukça ilgi görmeye başlamıştır. Hal böyle olunca insanların aklına ‘Kripto para caiz mi, kripto paraların dini hükümleri nelerdir’ soruları da gelmeye başlamıştır.  Merak edilen bu sorulara cevap bulabilmek için önce kripto paralar hakkında birtakım bilgi verelim.

Kripto Para Nedir?

Kripto/Kriptoloji aslında bir şifreleme bilimidir. Verilerin şifrelenip güvenli bir şekilde aktarımını sağlamaktadır. Kripto para ise sanal bir para birimidir ve güvenlik için karmaşık kod sistemleri kullanılmaktadır. Kripto para, takas işlemlerinde kullanılabilir ve tamamen dijitaldir ve bu paralar dijital cüzdanlarda saklıdır. Kripto para, organik yapıdadır yani bir hükümet ya da otorite tarafından yönetilmemektedir. Bu yüzden de devletler kripto paraları bir tehdit olarak algılar. Çünkü bu paralar sanal defterlerde tutulmaktadır ve bir otorite tarafından takip edilmeleri çok zordur. Ayrıca bu sayede illegal işler için uygun bir ortam oluşturmaktadır. Devletlerin bir sınırlama getirmelerinin sebebi de bu olmaktadır. Örneğin Çin, finansal kurumların ve ödeme şirketlerinin kripto paralar ile ilgili hizmetlerini yasaklamıştır. Rusya’da ise Ruble dışında hiçbir para ile alışveriş yasal değildir.

Toplum tarafından en çok bilinen ve yaygın olarak kullanılan kripto para birimi ise Bitcoin’dir. Bitcoin, ilk kez 2008’de Satoshi Nakamoto isimli sahte bir kişi veya grup tarafından ortaya çıkarılmıştır. Bitcoin’in sınırı 21 milyon olarak açıklanmış ve yeni Bitcoin’lerin üretilmesi giderek zorlaşmaktadır. Bu yüzden de  Bitcoin oldukça değerlidir. Hatta El Salvador, Bitcoin’i resmi para birimi ilan etmiştir. Bitcoin dışındaki kripto para birimlerine ‘altcoin’ denilmektedir.

Kripto paraların üretimi madencilik şeklinde olmaktadır. Yani bir nevi altın bulmaya benzer. Güçlü bilgisayarlar ile yapılan bu maden işlemi çok pahalı bir işlem gücü ve çok fazla elektrik gerektirir. Yani maden işine girişecekler bunları göze almalıdır. Her bir para biriminin de belirli bir üretim sınırı vardır. Bu sayede bulunması giderek zorlaşan para birimlerine rağbet artmaktadır. Çünkü az olana talep fazla olmaktadır.

Blockchain Nedir?

Kripto para biriminin blok zinciridir. Tüm işlemleri, işlem geçmişlerini kaydedip depolayan kayıt defteridir. Bu Blockhain defter sistemi sayesinde kripto paraların sahtesini yapmak çok zordur. Yani, Blockhain sayesinde aynı paranın iki kere harcanmasının önüne geçilmiştir. Blockhain para transferlerinin de güvenli, sorunsuz ve hızlı şekilde yapılmasını sağlamaktadır.

Kripto Paranın Avantajı

Maksimum üretebilme kapasitesinin belli olması, yani bir sınırının olması değerini arttırmaktadır. Çünkü az olan her şeye rağbet daha fazladır. Ayrıca herhangi bir merkez bankasına bağlı olmaması nedeni ile ülkelerin ekonomik durumlarından etkilenmez. Bunlar kripto paraların avantajlarıdır.

Kripto Paranın Dezavantajı

Fiyatlarda aşırı dalgalanma vardır. Bu yüzden yatırım yapmak fazlasıyla risklidir. Yatırılan para her an yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır. Bir otoritenin denetiminde bulunmayışı da dezavantajları arasında olmaktadır. Bir haksızlığa uğrandığında hak aranacak yer yoktur.

İslam Açısından Kripto Paralar

Kripto paralar bu kadar popüler hale gelmişken, özellikle bu alana yatırım yapma düşüncesinde olanlar tarafından en merak edilen şey bu kripto paraların caiz olup olmadıklarıdır.

Bu konuda birkaç kişinin görüşlerine yer vermek doğru olacaktır. Mesela Cübbeli Ahmet Hoca kripto paralar için günah ya da sevap diye kesin bir ayrım yapılamayacağını söylemiştir. Ancak bu paraların arkasında bir devlet olmadığından güvence vermediğini belirten Cübbeli Ahmet Hoca, olumsuz bir durumda hakkın aranamamasından dolayı fıkıh yönünden caiz olmadığını söylemektedir.

Bu paraların merkezi bir dayanağının olmaması İslam açısından büyük bir problem oluşturmaktadır. Kaynağı ve dayanağı olmayan bir para rahatlıkla manipüle edilebilmektedir. Yani bu paralar dünyadaki herhangi bir gelişmeden kolayca etkilenip değerini arttırabilir ya da azaltabilir. Örneğin bir televizyon dizisinde Bitcoin’in konusu geçtiğinde Bitcoin’in değerleri değişir. Ya da bir tweet ile kripto paraların değerleri yükselebilir. Aynı şekilde bir tweet ile bu değerler düşebilir. Kar ederken kısa süre içinde zarara uğrayabilirsiniz. Ayrıca İslam’da malın korunması ilkesi bulunmaktadır. Bu sanal paralar ölümden sonra miras bırakılamayacağından İslam’a aykırı konumdadır.

Diyanet İşleri Başkanlığı’nın görüşleri bizler için önemlidir. Aslında Din İşleri Yüksek Kurulu’nun resmi sitesinde; kaynağı itibariyle kullanıcılara güven veren her türlü paranın kullanımının caiz olarak görülmekte olduğu yazmaktadır. Ancak burada önemli olan şey; paranın üretiminde, sürümünde belirsizlik içermemesidir. Bu para insanları aldatma aracı olarak kullanılmamalı ve insanları haksız, sebepsiz yere zenginleştirip fakirleştirmemelidir. Diyanet, kripto paraların kendi içinde belirsizlikler taşıdığından, aldatma ve aldanma riskinin ileri seviyede olduğunu dile getirir. Herhangi bir güvencesinin bulunmaması da diyanet açısından tartışmalı bir konudur. Belirli bir kesimin sebepsiz yere zenginleşmesi veya fakirleşmesi konusu İslam’a uymamaktadır. Tüm bunlar düşünüldüğünde Diyanet kripto paraların kullanılmasının caiz olmadığını söylemektedir. Eğer kripto paralar bir merkezi otorite altına alınıp güven verirse, bu belirsizlikler ve insanların bir anda zenginleşip fakirleşme durumu ortadan kalkarsa bu konu; caiz olup olmaması yeniden gündeme gelip tartışılacaktır.

Toplumun büyük çoğunluğu tarafından merak edilen bir konuya açıklık getirmiş olmakla birlikte herkesin tercihlerinde özgür olduğunu belirtmek gerekir. Yatırım yapmak isteyen herkesin bu konuda bol bol araştırma yapması ve doğru bilgiye ulaşması gerekmektedir.